DA LI ĆE LEVAČ OSTATI JEDAN OD NAJČISTIJIH DELOVA SRBIJE ILI ĆE RUDNIK LITIJUMA TRAJNO UNIŠTITI OVAJ PREDEO?
Mineral jadarit otkriven je 2014 godine u Jadarskom basenu kod Loznice i od tada je postao jedna od glavnih tema u Srbiji. Analizom je utvrđeno da postoje rezerve od 118 miliona tona koje sadrže 1,8 procenata litijum oksida. Lokaliteti koji su određeni za istraživanje su okolina Loznice i Rekovca.
Da li će ekploatacija ove rude koja je planirana narednih godina dovesti do procvata privrede u ovim krajevima ili će, zbog tehnologije koja bi se koristila za iskopavanje, trajno zagaditi životna sredina i dovesti u pitanje opstanak stanovništva na ovim prostorima ostaje da se vidi? Vlada Srbije ovaj projekat predstvila je kao posao veka dok je isti kod meštana izazvao veliku zabrinutost za svoja domaćinstva, njive i okolinu i sam opstanak.
Centar za ekologiju i održivi razvoj (CEKOR) upozorava da projekat nosi mnogobrojne probleme. Kao ključne izdvaja:
- nedostatak transparentnosti, javnog informisanja i konsultacija;
- nelegalnu državnu podršku za početni rad rudarske kompanije;
- drastične i nepopravljive posledice u životnoj sredini i načinu života stanovnika regije.
Uz to, stanovnici se protive izgradnji rudnika i prerađivačkih postrojenja, tvrdeći da će, kada budu izgrađeni i raspoređeni, ovi objekti direktno ugroziti više od 15.000 poljoprivrednih domaćinstava.
Ministarstvo rudarstva i energetike odobrilo je kompanijama Rio Tinto, Rio Sava Exploration doo i Jadar Lithium doo dozvole za istraživanja i pripremu eksploatacije. Neka od istraživanja rađena su u opštinama Loznica, Požega, Valjevo, Rekovac i Jagodina.
Neformalna grupa “nEKO brine za Levač”, kojoj se pridružuje sve više članova, a koja je protiv bilo kakvog delovanja rudarskih kompanija na području opštine Rekovac, ovih dana pokrenula je potpisivanje peticije protiv istraživanja i eksploatacije litijuma na ovom području. u saopštenju ove grupe delom se navodi sledeće:
“Rešenjem Ministarstva rudarstva i energetike od 27. februara 2017. godine, podnosiocu zahteva odobreno je geološko istraživanje na teritoriji opštine Rekovac. Ovim aktom litijum je postao
zvanična tema Levča, ali samo u zatvorenom četvorouglu koji su činili republička i opštinska administracija, investitor i izvođači radova. Preduzeće Centurion metals DOO iz Beograda podnelo je zahtev za odobrenja primenjenih geoloških istraživanja 13. maja 2019. godine. Narednog meseca (21. juna 2019) Ministarstvo rudarstva i energetike obaveštava ovo preduzeće da je područje koje je predmet njihovog zahteva slobodno za istraživanje. Godinu dana kasnije (19. maja 2020) isto ministarstvo donosi rešenje kojim odobrava privrednom društvu Jadar Lithium DOO iz Beograda (nekada Nova centauri metals DOO Beograd) produžetak geoloških istraživanja. Po nalogu Ministarstva rudarstva i energetike, preduzeće Jadar litium obraća se Opštini Rekovac 17. juna kako bi dobilo informacije vezane za postojanje eventualnih ograničenja za izvođenje geoloških radova. Već 6. jula opština Rekovac uzvraća obaveštenjem da ne postoje ograničenja za ove radove. Do kraja prošle godine usledilo je još jedno obraćanje istim povodom: 19. novembra Jadarlithium traži od opštine informaciju o eventualnim ograničenja za radove, a 18. decembra dobija obaveštenje da može nesmetano da radi. Prvo rešenje ove godine izdato je 1. marta kada je Ministarstvo rudarstva i energetike odobrilo geološka istraživanja na području Ursula (takođe deo opštine Rekovac). Mesec dana potom, 1. aprila Jadar lithium je uputio obaveštenje opštini Rekovac o početku izvođenja geoloških istraživanja, a kao datum početka istražnih radova naveden je 17. april 2021. godine. Istražna površina koja je ovim rešenjem odobrena obuhvata 99 km2 što je skoro trećina teritorije opštine Rekovac.”
“Ukoliko bi zaista došlo do iskopavanja litijuma, oporavak zemljišta trajao bi decenijama, a o poljoprivrednoj proizvodnji ne bi bilo ni reči. Ruda koja bi se vadila, nakon usitnjavanja tretirala
bi se koncentrovanom sumpornom kiselinom na temperaturi od 250 stepeni, što ujedno čini i najrizičniji deo u postupku eksploatacije litijuma iz jadarita, jer je neophodno obezbediti veliku
količinu vode i energije.Sve te agresivne kiseline koje se koriste u postupku isparavaju u atmosferu i nagrizaju zeleni pokrivač, ali i pluća i kožu ljudi i životinja. Moguće je i stvaranje ekstremno toksičnog gasa, ukoliko se u procesu bude koristila fluorovodonična kiselina. Domet uticaja na zagađenje vazduha može biti i više desetina kilometara. OVAKVI RUDNICI, koji su ogromni i štetni po okolinu, prave se u NENASELjENIM PODRUČJIMA I PUSTINjSKIM KRAJEVIMA. Ovo je prvi put da se rudnici litijuma planiraju na naseljenom području. Nemačka je najbogatija litijumom u Evropi ali NE OTVARA takav rudnik.
Kada se životni vek rudnika završi, ostaje pustoš i toksična jalovina. To praktično znači da ćemo trajno izgubiti deo teritorije naše prelepe zemlje. Ne želimo ni po koju cenu da netaknuta lepota Levča, život i budućnost njegovih stanovnika budu trajno uništeni! Litijumske baterije će uskoro biti prevaziđene, a ova ovaj dar prirode treba da bude žrtvovan zarad nečijeg profita.
Srpska akademija nauka i umetnosti je uputila dopis Ministarstvu rudarstva i energetike Republike Srbije u kome su navedene brojne negativne posledice i nedorečenosti u vezi potencijalne eksploatacije litijuma u dolini Jadra, trenutno najaktuelnijeg i najspornijeg projekta iz oblasti rudarstva u Srbiji. Osim doline Jadra, Rekovca, Jagodine ugrožena su i mnogo druga mesta. Da li je Srbiji određena sudbina postlitijumskog groblja?”
Takodje i grupa Marš sa Drine , grupa građana, aktivista i stručnjaka koja se bori protiv iskopavanja litijuma u Srbiji pomaže da informacije o štetnosti iskopavanja litijuma i posledicama po životnu sredinu čuju preko društvenih mreža.
